โยธลาโภ

[1]

พลลกฺขณรูเปติ ,

เตโชชวคุเณหิ จ;

อคฺโค หุตฺวา มหากาโย,

โส จ กณฺฑูลวารโณฯ

[2]

นนฺทีมิตฺโต สุรนิมิโล, มหาโสโณ โคฏฺฐยิมฺพโร;

เถรปุตฺตาภโย ภรโณ, เวฬุสุมโน ตเถว จฯ

[3]

ขญฺชเทโว ผุสฺสเทโว, ลภิยฺย วสโภปิ จ;

เอเต ทส มหาโยธา, ตสฺสา’เหสุํ มหพฺพลาฯ

[4]

อหุ เอฬารราชสฺส, มิตฺโต นาม จมูปติ;

ตสฺส กมฺมนฺตคามมฺหิ, ปาจีนขณฺฑราชิยาฯ

[5]

จิตฺตปพฺพตสามนฺตา, อหุ ภคินิยา สุโต;

โกโสหิตวตฺถคุยฺโห, มาตุลสฺเสว นามโตฯ

[6]

ทูรมฺปิ ปริสปฺปนฺตํ, ทหรํ ตํ กุมารกํ;

อาพชฺฌ นนฺทิยา กฏฺยํ, นิสทมฺหิ อพนฺธิสุฯ

[7]

นิสทํ กฑฺฒโต ตสฺส, ภูมิยํ ปริสปฺปโต;

อุมฺมาราติกฺกเม นนฺทิ, สา ฉชฺชติ ยโต ตโตฯ

[8]

นนฺทิมิตฺโตติ ญายิตฺถ, ทสนาคพโล อหุ;

วุทฺโธ นครมาคมฺม, โส อุปฏฺฐาสิ มาตุลํฯ

[9]

ถูปาทีสุ อสกฺการํ, กโรนฺโต ทมิเฬ ตทา;

อูรุํ อกฺกมฺมปาเทน, หตฺเถน อิตรํ ตุโสฯ

[10]

คเหตฺวา สมฺปทาเลตฺวา, พหิกฺขปติํ ถามวา;

เทวา อนฺตรธาเปนฺติ, เตน ขิตฺตํ กเฬวรํฯ

[11]

ทมิฬานํ ขยํ ทิสฺวา, รญฺโญ อาโรจยิํ สุตํ;

‘‘สโหฏฺฏํ คณฺหเถตํ’’ติ, วุตฺตํ กาตุํ น สกฺขิสุํฯ

[12]

จินฺเตสิ นนฺทิมิตฺโต โส, ‘‘เอวมฺปิ กรโต มม;

ชนกฺขโย เกวลญฺหิ, นตฺถิ สาสนโชตนํฯ

[13]

โรหเณ ขตฺติยา สนฺติ, ปสนฺนํ รตนตฺตเย;

ตตฺถ กตฺวา ราชเสวํ, คณฺหิตฺวา ทมิเฬ’ขิเลฯ

[14]

รชฺชํ ทตฺวา ขตฺติยานํ, โชเตสฺสํ พุทฺธสาสนํ’’;

อิติ คนฺตฺวา คามณิสฺส, ตํ กุมารสฺส สาวยิฯ

[15]

มาตุยา มนฺตยิตฺวา โส, สกฺการํ ตสฺส การยิ;

สกฺกโต นนฺทิมิตฺโต โส, โยโธ วสิ ตทนฺติเกฯ

[16]

กากวณฺโณ ติสฺสราชา, วาเรตุํ ทมิฬิสทา;

มหาคงฺคาย ติตฺเถสุ, รกฺขํ สพฺเพสุ การยิฯ

[17]

อหุ ทีฆาภโย นาม, รญฺโญ’ญฺญ ภริยา สุโต;

กจฺฉกติตฺเถ คงฺคาย, เตน รกฺขมการยิฯ

[18]

โส รกฺขากรณตฺถาย, สมนฺตา โยชนทฺวเย;

มหากุลมฺหา เอเกกํ, ปุตฺตํ อาณาปยิ ตหิํฯ

[19]

โกฏฺฐิวาเล ชนปเท, คาเม ขณฺฑกวิฏฺฐิเก;

สตฺตปุตฺโต กุลปติ, สงฺโฆ นามา’สิ อิสฺสโรฯ

[20]

ตสฺสาปิ ธูตํ ปาเหสิ, ราชปุตฺโต สุตตฺถิโก;

สตฺตโม นิมิโล นาม, ทสหตฺถิพโล สุโตฯ

[21]

ตสฺส อกมฺมสีลตฺตา, ขียนฺตา ฉปิ ภาตโร;

โรจยุํ ตสฺส คมนํ, น ตุ มาตา ปิตา ปนฯ

[22]

กุชฺฌิตฺวา เสสภาตูนํ, ปาโตเยว ติโยชนํ;

คนฺตฺวา สุรคฺคเมเยว, ราชปุตฺตํ อปสฺสิโสฯ

[23]

โส ตํ วิมํสนตฺถาย, ทูเร กิจฺเจ นิโยชยิ;

เจติย ปพฺพตา สนฺเน, ทฺวาร มณฺฑลคามเกฯ

[24]

พฺราหฺมโณ กุณฺฑโล นาม, วิชฺช เต เม สหายโก;

สมุทฺทปาเร ภณฺฑานิ, ตสฺส วิชฺชนฺติ สนฺติเกฯ

[25]

คนฺตฺวา ตํ เตน ทินฺนานิ, ภณฺฑกานิ อิธา’หร;

อิติ วตฺวาน โภเชตฺวา, เลขํ ทตฺวา วิสฺสชฺชยิฯ

[26]

ตโต นว โยชนญฺหิ, อนุราธปุรํ อิทํ;

ปุพฺพณฺเหเยว คนฺตฺวาน, โส ตํ พฺราหฺมณ มทฺทสฯ

[27]

‘‘นฺหตฺวา วาปิยํ ตาต, เอหี’’ติ อาห พฺราหฺมโณ;

อิธา’นาคต ปุพฺพตฺตา, นฺหตฺวาน ติสฺสวาปิยํฯ

[28]

มหาโพธิญฺจ ปูเชตฺวา, ถูปาราเม จ เจติยํ;

นครํ ปวิสิตฺวาน, ปสฺสิตฺวา สกลํ ปุรํฯ

[29]

อาปณา คนฺธมาทาย, อุตฺตร ทฺวารโต ตโต;

นิกฺขมฺมุปฺปล เขตฺตมฺหา, คเหตฺวา อุปฺปลานิ จฯ

[30]

อุปาคมิ พฺราหฺมณํ ตํ, ปุฏฺโฐ เตนา’ห โส คติํ;

สุตฺวา โส พฺราหฺมโณ ตสฺส, ปุพฺพาคมมิธาคมํฯ

[31]

วิมฺหิโต จินฺตยี เอวํ, ‘‘ปุริสา ชานีโย อยํ;

สเจ ชาเนยฺย เอฬาโร, อิมํ หตฺเถ กริสฺสติฯ

[32]

ตสฺมา’ยํ ทมิฬา’สนฺเน, วาเสตุํ เนว อรหติ;

ราชปุตฺตสฺส ปิตุโน, สนฺติเก วาสมรหติ’’ฯ

[33]

เอว เมวํ ลิขิตฺวาน, เลขํ ตสฺส สมปฺปยิ;

ปุณฺณวฑฺฒน วตฺถานิ, ปณฺณากาเร พหูปิ จฯ

[34]

ทตฺวา ตํ โภชยิตฺวา จ, เปเสสี สขิสนฺติกํ;

โส วฑฺฒมานจฺฉายายํ, คตฺวา ราชสุตนฺติ กํฯ

[35]

เลขญฺจ ปณฺณากาเร จ, ราชปุตฺตสฺส อปฺปยิ;

ตุฏฺโฐ อาห ‘‘สหสฺเสน, ปสาเทถ อิม’’นฺติ โสฯ

[36]

อิสฺสํ กริํสุ ตสฺส’ญฺเญ, ราชปุตฺตสฺส เสวกา;

โส ตํ ทสสหสฺเสน, ปสาทาเปสิ ทารกํฯ

[37]

ตสฺส เกสํ ลิขาเปตฺวา, คงฺคาเยว นหาปิย;

ปุณฺณวฑฺฒน วตฺถยุคํ, คนฺธมาลญฺจ สุนฺทรํ;

อจฺฉาเทตฺวา วิลิมฺเปตฺวา, มณฺฑยิตฺวา สุรูปกํฯ

[38]

สีสํ ทุกูลปฏฺเฏน, เวฐยิตฺวา อุปานยุํ;

อตฺตโน ปริหาเรน, ภตฺตํ ตสฺส อทาปยิฯ

[39]

อตฺตโน ทสสหสฺส-อคฺฆนสยนํ สุภํ;

สยนตฺถํ อทาเปสิ, ตสฺส โยธสฺส ขตฺติโยฯ

[40]

โส สพฺพํ เอกโต กตฺวา, เนตฺวา มาตาปิตนฺติกํ;

มาตุยา ทสสหสฺสํ, สยนํ ปิตุโน อทาฯ

[41]

ตํเยว รตฺติํ อาคนฺตฺวา, รกฺขฐาเน อทฺทสฺสยิ;

ปภาเต ราชปุตฺโต ตํ, สุตฺวา ตุฏฺฐมโน อหุฯ

[42]

ทตฺวา ปริจฺฉทํ ตสฺส, ปริวารชนํ ตถา;

ทตฺวา ทสสหสฺสานี, เปเสสิ ปิตุสนฺติกํฯ

[43]

โยโธ ทสสหสฺสานิ, เนตฺวา มาตาปิตนฺติกํ;

เตสํ ทตฺวา กากวณฺณ-ติสฺโส ราชา มุปาคมิฯ

[44]

โส คามณิกุมารสฺส, ตมปฺเปสิ มหีปติ;

สกฺกโต สุรนิมิโล, โยโธ วสิ ตทนฺติเกฯ

[45]

กุฏุมฺพริกณฺณิกายํ,

หุนฺทรีวาปิ คามเก;

ติสสฺส อฏฺฐโม ปุตฺโต,

อโหสิ โสณ นามโกฯ

[46]

สตฺตวสฺสิกกาเลปิ, ตาลคจฺเฉ อลุญฺจิ โส;

ทส วสฺสิกกาลมฺหิ, ตาเล ลุญฺจิมหพฺพโลฯ

[47]

กาเล น โส มหาโสโณ,

ทส หตฺถิ พโล อหุ;

ราชา ตํ ตาทิสํ สุตฺวา,

คเหตฺวา ปิตุสนฺติกาฯ

[48]

คามณิสฺส กุมารสฺส, อทาสิ โปสนตฺถิโก;

เตน โส ลทฺธสกฺกาโร, โยโธ วสิ ตทนฺติเกฯ

[49]

คิรินาเม ชนปเท, คาเม นิจฺเฉลวิฏฺฐิเก;

ทสหตฺถิพโล อาสิ, มหานาคสฺส อตฺรโชฯ

[50]

ลกุณฺฏกสรีรตฺตา, อหุ โคฏฺฐก นามโก;

กโรนฺติ เกฬิปริหาสํ, ตสฺส เชฏฺฐา ฉ ภาตโรฯ

[51]

เต คนฺตฺวา มาสเขตฺตตฺถํ, โกฏฺฏยิตฺวา มหาวนํ;

ตสฺส ภาคํ ฐเปตฺวาน, คนฺตฺวา ตสฺส นิเวทยุํฯ

[52]

โส คนฺตฺวา ตํ ขณํเยว, รุกฺเข อิมฺพรสญฺญิเต;

ลุญฺจิตฺวาน สมํ กตฺวา, ภูมิํ คนฺตฺวา นิเวทยิฯ

[53]

คนฺตฺวาน ภาตโร ตสฺส, ทิสฺวา กมฺมนฺต มพฺภุตํ;

ตสฺส กมฺมํ กิตฺตยนฺตา, อาคจฺฉิํสุ ตทนฺติกํฯ

[54]

ตทุปาทาย โส อาสิ, โคฏฺฐยิมฺพรนามโก;

ตเถว ราชา ปาเหสิ, ตมฺพิ คามณิสนฺติกํฯ

[55]

โกฏิปพฺพตสามนฺตา, กิตฺติคามมฺหิ อิสฺสโร;

โรหโณ นาม คหปติ, ชาตํ ปุตฺตกมตฺตโนฯ

[56]

สมาน นามํ กาเรสิ, โคฏฺฐกาหยราชิโน;

ทารโก โส พลี อาสิ, ทสทฺวาทสวสฺสิโกฯ

[57]

อสกฺกุเณยฺยปาสาเณ, อุทฺธตฺตุํ จตุปญฺจหิ;

กีฬมาโน ขิปิ ตทา, โส กีฬาคุฬเก วิยฯ

[58]

ตสฺส โสฬสวสฺสสฺส, ปิตา คทมการยิ;

อฏฺฐติํสงฺคุลวฏฺฏํ, โสฬสหตฺถทีฆกํฯ

[59]

กาลานํ นาฬิเกรานํ,

ขนฺเธ อาหจฺจ ตาย โส;

เต ปาตยิตฺวา เตเนว,

โย โธ โส ปากโฏ อหุฯ

[60]

ตเถว ราชา ปาเหสิ, ตมฺปิ คามณิสนฺติเก;

อุปฏฺฐาโก มหาสุมฺม-เถรสฺสา’สิ ปิตา ปนฯ

[61]

โส มหาสุมฺมเถรสฺส, ธมฺมํ สุตฺวา กุฏุมฺพิโก;

โสตาปตฺติผลํ ปตฺโต, วิหาเร โกฬปพฺพเตฯ

[62]

โสตุ สญฺชาตสํเวโค, อาโรเจตฺวาน ราชิโน;

ทตฺวา กุฏุมฺพํ ปุตฺตสฺส, ปพฺพชิ เถรสนฺติเกฯ

[63]

ภาวนํ อนุยุญฺชิตฺวา, อรหตฺตมปาปุณิ;

ปุตฺโต เตน’สฺส ปญฺญายิ, เถรปุตฺตาภโย อิติฯ

[64]

กปฺปกนฺทรคามมฺหิ, กุมารสฺส สุโต อหุ;

ภรโณ นาม โส กาเล, ทสทฺวาทสวสฺสิเกฯ

[65]

ทารเกหิ วนํ คนฺตฺวา’-นุพนฺธิตฺวา สเส พหู;

ปาเทน ปหริตฺวาน, ทฺวิขณฺฑํ ภูมิยํ ขิปิฯ

[66]

คามิเกหิ วนํ คนฺตฺวา, โสฬสวสฺสิโก ปน;

ตเถว ปาเตสิ ลหุํ, มิค โคกณฺณสูกเรฯ

[67]

ภรโณ โส มหาโยโธ,

เตเนว ปากโฏ อหุ;

ตเถว ราชา วาเสสิ,

ตมฺปิ คามณิสนฺติเกฯ

[68]

คิริคาเม ชนปเท, กุฏุมฺพิยงฺคณคามเก;

กุฏุมฺปิวสโภ นาม, อโหสิ ตตฺถ สมฺมโตฯ

[69]

เวโฬ ชนปโท ตสฺส, สุมโน คิริโภชโก;

สหายสฺส สุเต ชาเต, ปณฺณาการปุรสฺสราฯ

[70]

คนฺตฺวา อุโภ สกํ นามํ, ทารกสฺส อการยุํ;

ตํ วุทฺธํ อตฺตโน เคเห, วาเสสิ สิริโภชโกฯ

[71]

ตสฺเส’โก สินฺธโว โปสํ, กญฺจินา โรหิตุํ อทา;

ทิสฺวา ตุ เวฬุสุมนํ, อยํ อโรหโก มมฯ

[72]

อนุรูโป’ติ จินฺเตตฺวา,

ปหฏฺโฐ เหสิตํ อกา;

ตํ ญตฺวา โภชโก ‘‘อสฺสํ,

อาโรหา’’ติ ตมาหโสฯ

[73]

โส อสฺสํ อารุหิตฺวา ตํ, สีฆํ ธาวยิ มณฺฑเล;

มณฺฑเล สกเล อสฺโส, เอกาพทฺโธ อทิสฺสิ โสฯ

[74]

นิสีทิ ธาวโต จ’สฺส, วสฺสหาโร’ว ปิฏฺฐิยํ;

โมเจติปิ อุตฺตริยํ, พนฺธติปิ อนาทโรฯ

[75]

ตํ ทิสฺวา ปริสา สพฺพา, อุกฺกุฏฺฐิํ สมฺปวตฺตยิ;

ทตฺวา ทสสหสฺสานิ, ตสฺส โส คิริโภชโกฯ

[76]

ราชานุจฺฉวิโก’ยํติ, หฏฺโฐ รญฺโญ อทาสิ ตํ;

ราชา ตํ เวฬุสุมนํ, อตฺตโนเยว สนฺติเกฯ

[77]

กาเรตฺวา ตสฺส สกฺการํ, วาเสสิ พหุมานยํ;

นกุลนครกณฺณิกายํ, คาเม มหินฺท โทณิเกฯ

[78]

อภยสฺส’นฺติเม ปุตฺโต, เทโวนามา’สิ ถามวา;

อีสกํ ปน ขญฺชตฺตา, ขญฺชเทโวติ ตํ วิทุํฯ

[79]

มิคมํ คามวาสีหิ, สห คนฺตฺวาน โส ตทา;

มหิเส อนุพนฺธิตฺวา, มหนฺเต อุฏฺฐิตุฏฺฐิเตฯ

[80]

หตฺเถน ปาเท คณฺหิตฺวา, ภเมตฺวา สีสมตฺถเก;

อสุมฺห ภูมิํ จุณฺเณติ, เตสํ อฏฺฐีนิ มาณโวฯ

[81]

ตํ ปวตฺติํ สุณิตฺวาว, ขญฺชเทวํ มหีปติ;

วาเสสิ อาหราเปตฺวา, คามณิสฺเส’ว สนฺติเกฯ

[82]

จิตฺตลปพฺพตา’สนฺเน, คาเม กปิฏฺฐนามเก;

อุปฺปลสฺส สุโต อาสิ, ผุสฺสเทโวติ นามโกฯ

[83]

คนฺตฺวา สห กุมาเรหิ, วิหารํ โส กุมารโก;

โพธิยา ปูชิตํ สงฺขํ, อาทาย ธมิถามสาฯ

[84]

อสนีปาตสทฺโทว, สทฺโท ตสฺส มหา อหุ;

อุมฺมตฺตา วิย อาสุํ เต, ภีตา สพฺเพปิ ทารกาฯ

[85]

เตน โส อาสิ อุมฺมาท-ผุสฺส เทโวติ ปากโฏ;

ธนุสิปฺปํ อกาเรสิ, ตสฺส วํสาคตํ ปิตาฯ

[86]

สทฺทเวธิ วิชฺชุเวธี, วาลเวธี จ โส อหุ;

วาลุกาปุณฺณสกฏํ, พทฺธธมฺมสตํ ตถาฯ

[87]

อสโน ทุมฺพรมยํ, อฏฺฐโสฬสองฺคุลํ;

ตถา อโย โลหมยํ, ปฏฺฏํทิ จตุรงฺคลิฯ

[88]

นิพฺเพธยติกณฺเณน, กณฺโฑ เตน วิสชฺชิโต;

ถเล อฏฺฐุสภํ ยาติ, ชเล ตุ อุสภํ ปนฯ

[89]

ตํ สุณิตฺวา มหาราชา, ปวตฺติํ ปิตุสนฺติกา;

ตมฺปิ อาณาปยิตฺวาน, คามณิมฺหิ อวาสยิฯ

[90]

ตุลาธารนคาสนฺเน, วิหารวาปิ คามเก;

มตฺตกุฏุมฺพิสฺส สุโต, อหุ วสภนามโกฯ

[91]

ตํ สุชาตสรีรตฺตา, ลภิย วสภํ วิทุํ;

โส วีสติวสฺสุทฺเทสมฺหิ, มหากายพโล อหุฯ

[92]

อาทาย โส กติปโย, ปุริเสเยว อารภิ;

เขตฺตตฺถิโก มหาวาปิํ, กโรนฺโต ตํ มหพฺพโลฯ

[93]

ทสหิ ทฺวาทสหิ วา, วหิตพฺเพ ธุเรหิปิ;

วหนฺโต ปํสุปิณฺเฑ โส, ลหุํ วาปิํ สมาปยิฯ

[94]

เตน โส ปากโฏ อาสิ, ตมฺปิ อาทาย ภูมิโป;

ทตฺวา ตํ ตสฺส สกฺการํ, คามณิสฺส อทาสิ ตํฯ

[95]

วสโภทกวาโรติ, กํ เขตฺตํ ปากฏํ อหุ;

เอวํ ลภิยาวสโภ, วสิ คามณิสนฺติเกฯ

[96]

มหาโยธานเมเตสํ, ทสนฺนมฺปิ มหิปติ;

ปุตฺตสฺส สกฺการสมํ, สกฺการํ การยิ ตทาฯ

[97]

อามนฺเตตฺวา มหาโยเธ, ทสาปิ จ ทิสมฺปติ;

‘‘โยเธ ทสทเส’เกโก, เอสถา’ติ อุทาหริฯ

[98]

เต ตเถวา’นยุํ โยเธ, เตสมฺปาห มหีปติ;

ตสฺส โยธสหสฺสาปิ, ตเถว ปริเยสิตุํฯ

[99]

ตถา เตปา’นยุํ โยเธ, เตสมฺปาหํ มหีปติ;

ปุนโยธสหสฺสสฺส, ตเถว ปริเยสิตุํฯ

[100]

ตถา เตปา’นยุํ โยเธ, สพฺเพ สมฺปิณฺฑิตา ตุ เต;

เอกาทสสหสฺสานิ, โยธาสตํ ตถา ทสฯ

[101]

สพฺเพ เต ลทฺธสกฺการา, ภูมิปาเลน สพฺพทา;

คามณิํ ราชปุตฺตํ ตํ, วสิํสุ ปริวาริยฯ

[102]

อิติ สุจริตชาตพฺภุตํ,

สุณิย นโร มติมา สุขตฺติโก;

อกุสลปถโต ปรมฺมุโข,

กุสลปเถ’ภิรเมยฺย สพฺพทาติฯ

สุชนปฺปสาทสํเวคตฺถาย กเต มหาวํเส

โยธลาโภ นาม

เตวีสติโม ปริจฺเฉโทฯ

จตุวีสติม ปริจฺเฉท